Czy Twoi rodzice nie są w stanie funkcjonować samodzielnie i sprawy bieżące są poza ich zasięgiem? Czy ktoś bliski zmaga się z uzależnieniem od narkotyków lub alkoholu co uniemożliwia mu normalne funkcjonowanie? Czy też widzisz, że obca Ci osoba nie może samodzielnie funkcjonować? Jeżeli tak, to złożenie wniosku o ubezwłasnowolnienie może być rozwiązaniem Waszych problemów.

Kogo można ubezwłasnowolnić ?

W obecnych czasach powszechnym zjawiskiem jest zajmowanie się starzejącymi się rodzicami. Z czasem nasi bliscy przestają samodzielnie funkcjonować i skazani są na naszą pomoc. Załatwienie spraw urzędowych staje się nie lada wyzwaniem. Problem pojawia się gdy nasi bliscy zaczynają dokonywać nieprzemyślanych zakupów (np. garnków lub pościeli), zaciągają zobowiązania, których potem nie spłacają czy też wydają pieniądze w sposób niekontrolowany.

Często zdarza się, że rodzice czy też inni krewni w podobnej sytuacji są de facto ubezwłasnowolnieni tj. wszystkie czynności są dokonywane za nich. Niemniej jednak dla zabezpieczenia ich sytuacji koniecznym jest przeprowadzenie sądowego postępowania o ich ubezwłasnowolnienie (ubezwłasnowolnienie de iure).

Ubezwłasnowolnić można osobę, która wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Ubezwłasnowolnienie jest zatem narzędziem do przejęcia spraw osób cierpiących na choroby psychiczne, niedorozwój umysłowy czy też zmagających się z uzależnieniami lub innymi zaburzeniami natury psychicznej.

Wyróżnia się całkowite i częściowe ubezwłasnowolnienie. Całkowicie można ubezwłasnowolnić osobę, która ukończyła 13 rok życia. Częściowe ubezwłasnowolnienie stosowane jest wobec  osób pełnoletnich, gdy ich stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia ich spraw.

Kto może złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie?

Zgodnie z Kodeksem Postępowania Cywilnego wniosek o ubezwłasnowolnienie może złożyć: małżonek, krewni w linii prostej (syn, córka, ojciec, matka, dziadek, babcia) lub przedstawiciel ustawowy (np. rodzic).  Należy pamiętać, że wniosek o ubezwłasnowolnienie może złożyć również prokurator w stosunku do każdego kto spełnia przesłanki ustawowe do bycia ubezwłasnowolnionym!

Przebieg Postępowania

Postępowanie wszczynane jest na  wniosek. Sprawy o  ubezwłasnowolnienie rozpatrują Sądy Okręgowe. W zależności od przyczyny ubezwłasnowolnienia Sąd przed zarządzeniem doręczenia wniosku o ubezwłasnowolnienie zażąda przedstawienia świadectwa lekarskiego wydanego przez lekarza psychiatrę, opinii psychologa, zaświadczenia z poradni przeciwalkoholowej  lub zaświadczenia z poradni leczenia uzależnień. Następnie wyznaczona jest rozprawa, na której Sad ma obowiązek wysłuchać osobę mającą być ubezwłasnowolnioną. Jest to element postępowania, którego nie można pominąć. Wysłuchanie odbywa się w obecności psychologa oraz lekarza psychiatry bądź neurologa. Po rozprawie Sąd zleca zbadanie osoby, której dotyczy wniosek, przez psychologa oraz lekarza psychiatrę bądź neurologa. W razie braku przeciwwskazań Sąd na kolejnej rozprawie powinien orzec o ubezwłasnowolnieniu. To jeszcze nie koniec. Sąd Okręgowy przesyła do Sądu Opiekuńczego (Sądu Rejonowego) prawomocny odpis postanowienia w przedmiocie ubezwłasnowolnienia. Sąd Opiekuńczy przeprowadza postępowanie w przedmiocie ustanowienia opiekuna dla ubezwłasnowolnionego całkowicie lub kuratora dla ubezwłasnowolnionego częściowo. Opiekun bądź kurator zobowiązaniu są corocznie składać Sadowi Opiekuńczemu sprawozdanie z wykonywania opieki bądź kurateli.

Skutek ubezwłasnowolnienia

Ubezwłasnowolniony całkowicie nie ma zdolności do czynności prawnych co oznacza, że wszystkie wiążące oświadczenia woli mogą być składane wyłącznie przez opiekuna ustanowionego przez Sąd. Czynność prawna (np. umowa pożyczki) dokona przez osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie jest nieważna. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie może zawierać wyłącznie umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (np. zakupy w sklepie spożywczym). Ważność czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, uzależniona jest  od zgody jej przedstawiciela ustawowego.

Ubezwłasnowolnienie w dobie COVID-19

Udział w postępowaniu sądowym osoby mającej zostać ubezwłasnowolnioną jest konieczny z uwagi na potrzebę jej wysłuchania jej przez Sąd. W dobie pandemii wizyta w Sądzie może być szczególnie trudna a nawet niemożliwa w przypadku osób znajdujących się w domach spokojnej starości gdzie mogą występować  ograniczenia związane z opuszczaniem placówki. Ustawodawca przewidział takie sytuacje i wprowadził możliwość wysłuchania przy użyciu środków porozumiewania się na odległość. Tym samym pandemia nie powinna być przyczyną, która miała by odwlekać decyzję o ubezwłasnowolnieniu. Jeśli jest taka potrzeba! Nie zwlekaj i złóż wniosek o ubezwłasnowolnienie i przejmij kontrolę dla ich dobra.